Thaiihdc.org

 มนุษย์เป็นสัตว์ประเสริฐ

สงกรานต์ปีสองพันห้าร้อยหกสิบเอ็ดมาถึง เป็นช่วงแห่งวันหยุดวันขึ้นปีใหม่ไทย หลายคนวางแผนการท่องเที่ยวพักผ่อน หลายคนเลือกพักผ่อนอยู่กับบ้าน ผมเองวางแผนกลับบ้านที่เมืองกาญจนบุรี นอนในบ้านเล็กในป่าใหญ่ที่สร้างไว้บนที่ดินที่แม่มอบให้ไว้เป็นมรดกก่อนแม่จะโบกมือลากลับสู่สรวงสวรรค์ไปก่อนหน้า แถมยังสั่งให้ดูแลที่ดินไว้ดีๆ สักระยะหนึ่งก่อน แล้วค่อยตามแม่มา ผมว่า แม่มีอารมณ์ขัน ขันได้แม้กระทั่งความตายที่กำลังคุกคามเคาะประตูเรียกหาอยู่เป็นระยะ ผมหวังว่าจะกลับไปทำตามคำสั่งแม่ “สักระยะ” ของแม่ไม่รู้ว่าจะใช้เวลานานเท่าใด                 หลังการสอบปลายภาคปีนี้บางช่วงหนาว บางช่วงร้อน ซึ่งค่อนข้างแปลกอย่างเห็นได้ชัด เวลาเปลี่ยนไป ฤดูกาลเปลี่ยนไป โลกเป็นเช่นนี้เอง ช่วงแล้งนี้ ผมอยากกลับไปนอนอยู่ที่บ้าน ปลูกต้นไม้รอเกษียณในอีกสามปีข้างหน้า งานเกษตรเป็นงานที่ต้องรอเวลา ไม่ทันใจ เป็นเรื่องของการวางแผน การทำงานแบบต่อเนื่อง การทำงานคนเดียว และเอาผลงานไปประสานกับผู้อื่น เป็นการฝึกตนเองไปด้วยในคราวเดียวกัน                 เคยศึกษามาว่า คำว่ามนุษย์ แปลว่าประเสริฐ มาจากคำว่า มนะ+อุษยะ โดยตรงตัวแล้วหมายถึงผู้มีจิตใจสูง ซึ่งก็คือประเสริฐนั่นเอง แต่จะจิตใจสูงหรือประเสริฐได้นั้น เพราะการฝึก เกิดเป็นคนแล้วจึงต้องฝึก มิใช่รอให้ประเสริฐเกิดขึ้นเอง ดังนั้นเมื่อเกิดเป็นคนหรือมนุษย์แล้วจึงต้องฝึกกันเอาเอง ฝึกน้อยได้น้อย ฝึกมากได้มาก แล้วแต่ว่า ใครจะเลือกฝึกอะไร ฝึกทางดีทางถูก ย่อมได้ผลดี ฝึกทางไม่ดี ไม่ถูกย่อมได้ผลเป็นลบ หลังจากผ่านโลกมายาวนาน 56 ฤดูฝน ผมมองเห็นว่า คนเราต้องฝึกตนเองใน 3 เรื่อง ฝึกตนเองในรักการเรียนรู้ ฝึกดูแลร่างกายสังขารของตัวเองเอาไว้ ฝึกตนเองให้รักการปฏิบัติธรรม                 กล่าวถึงข้อหนึ่งก่อน บางคนรักการเรียนรู้มาแต่แรก บางคนไม่เคยรัก แต่ว่าต่อมาเห็นความจำเป็นของความรู้เลยตั้งใจศึกษา กลายเป็นความคุ้นเคยกับการหาความรู้ ระหว่างการแสวงหาความรู้ก็มีความยินดี มีความสุขไปตามลำดับของการหา เช่นการอ่านหนังสือ สมัยก่อนผมเอง กว่าจะอ่านหนังสือได้สักเล่มก็ยากนักหนา ถึงตอนนี้ชินกับการอ่านแล้ว หนึ่งเล่มที่เราถูกใจแทบไม่อยากให้จบ อยากอ่านไปเรื่อยๆ เสียดายเกรงว่าจะจบเสียก่อน

นึกย้อนหลังไปราวปี 2523 ผมเริ่มได้คิดว่า การศึกษามีความสำคัญต่อชีวิต จึงพยายามบังคับตัวเองให้อ่าน ให้ท่องตำราเรียนต่างๆ มากยิ่งขึ้น อ่านหนังสือเรื่องสั้น นิยาย นิทานธรรม เรื่องราวในพระศาสนามากยิ่งขึ้นตามลำดับ จนเริ่มรู้สึกว่า การศึกษามีคุณค่าทำให้ความคิดอ่าน ทางโลกทางธรรมเปลี่ยนไปในทางที่ก้าวหน้ายิ่งขึ้น

แรกๆ ความรักในความรู้เกิดจากความต้องการนำการศึกษาไปเป็นอาชีพในภายภาคหน้า นานเข้าความรักในความรู้มากขึ้น กลายเป็นความพึงพอใจในการอ่านการศึกษา การศึกษาจึงก้าวหน้าขึ้นตามลำดับ การรับหน้าที่ เป็นครูสอนนักธรรม ทำให้ต้องตั้งใจศึกษามากยิ่งขึ้น การเรียนต่อในระดับที่สูงๆขึ้น ทำให้ต้องอ่านหนังสือมากยิ่งขึ้น การศึกษาในทางโลก มุ่งเน้นวิชาชีพ ส่วนวิชาทางธรรมเน้นการดูแลจิตใจ

จึงพอสรุปได้ว่า การศึกษานั้นต้องค่อยๆ ก้าวไปข้างหน้า ด้วยการสร้างความสนใจ ความเคยชินต่อการศึกษา ด้วยการฝึกการอ่าน เรื่องราวที่ชอบ ผมชอบอ่านบทกวี เริ่มจากผลงานของสุนทรภู่ อ่านมากแล้วก็อยากเขียนบ้าง เขียนไปเรื่อย ผิดบ้างถูกบ้าง ว่างก็หันมาอ่านหนังสือพระเจ้า 500 ชาติ  เป็นเรื่องนิทานชาดก เรื่องการบำเพ็ญบารมีของพระพุทธองค์ครั้งเสวยพระชาติต่างๆ อ่านพระเจ้าสิบชาติ ทรงสร้างบารมีสิบทัศน์ อ่านนิยายจีนกำลังภายในที่อุดมด้วย หลักธรรม คำคม ข้อคิด ชีวิตรัก อ่านนิยายผจญภัยในป่า แล้วเลยมาถึงเรื่องเพชรพระอุมา อ่านจนวางหนังสือไม่ลง เพราะความอยากรู้ตอนต่อๆไปของเรื่องราว                เห็นได้ว่า การหาความรู้นั้นการอ่านเป็นแค่ส่วนหนึ่ง คนเราอาจฝึกการหาความรู้ด้วยวิธีการอื่นได้ เช่นการฟัง การสนทนา การลงมือทำสิ่งใดสิ่งหนึ่ง ล้วนเป็นการฝึกตนทั้งสิ้น ยิ่งฝึกยิ่งเกิดความเคยชิน ติดตัวข้ามภพข้ามชาติไปเลยทีเดียว เรียกว่าลงทุนแล้วคุ้มค่า ระหว่างการอ่านเดิมนั้น รู้สึกขัดเคืองอารมณ์ เพราะไม่ชอบใจ ไม่ถูกใจ เป็นเวลาแห่งความทุกข์ พอคุ้นชินแล้วกลายเป็นเวลาแห่งความสุขได้                ข้อสอง ฝึกดูแลสังขารร่างกายของตน ตอนวัยเยาไม่ค่อยได้ให้ความสำคัญกับร่างกายเท่าใดนัก เพราะยังแข็งแรงใช้งานได้ดี แต่การศึกษาทางพระศาสนาสอนให้เรารู้ว่า สังขารทั้งหลายไม่เที่ยง มีอาการเจ็บไข้ได้ป่วยมาเตือนอยู่เป็นระยะ บางคนยังหลงระเริงไม่ทันได้สังเกตคำเตือน บางคนศึกษาหลักธรรมทางพระศาสนามาพอควรจะสังเกตได้เห็นและทัน เราต้องใช้ร่างกายนี้สำหรับการดำรงชีวิตอยู่ ร่างกายอ่อนแอ ร่างกายพิกลพิการ ก็ยิ่งต่อฝึกออกกำลังกายให้มากขึ้น หนักขึ้น เพื่อให้รองรับการงานที่เราต้องใช้ร่างกายเป็นส่วนประกอบ ฝึกร่างกายคือการออกกำลังกาย เพื่อให้ร่างการแข็งแรง ทำงานได้หลายอย่างได้มาก จะฝึกได้ก็ต้องเห็นประโยชน์ก่อน ไม่อย่างนั้นก็จะไม่ฝึก เพราะการฝึกเป็นเรื่องเหนื่อยหน่าย เหนื่อยก็อย่างหนึ่ง หน่ายก็อย่างหนึ่ง แต่หากฝึกจนเคยชินแล้ว ผู้นั้นย่อมได้รับการชดเชยสารแห่งความสุข (Growth Hormone) หลังการฝึกออกกำลังกายอย่างหนัก                ข้อที่สามฝึกตนเองให้รักการปฏิบัติธรรม เพราะการปฏิบัติธรรมเป็นเรื่องยาก ทั้งที่การปฏิบัติธรรมนั้นอยู่ใกล้ตัว ที่ว่ายาก เพราะไม่รู้จักวิธีการอย่างหนึ่ง และเพราะความไม่คุ้นเคยกับการปฏิบัติอีกอย่างหนึ่ง เรื่องง่ายกลายเป็นยาก ที่ว่าไม่รู้ เพราะไม่รู้จักว่า การปฏิบัติธรรมนั้นทำอย่างไร เริ่มต้นอย่างไร ขั้นกลางทำอย่างไร ขั้นปลายทำอย่างไร ไม่รู้จักว่าการปฏิบัติธรรมนั้นมีประโยชน์อย่างไร

ผมเริ่มเรียนรู้การปฏิบัติธรรมจากการฟัง คนใหญ่ๆ คุยกัน เป็นพระหลวงตาบ้าง พระหนุ่มบ้าง เณรน้อยบ้าง ญาติโยมคนเฒ่าคนแก่ในหมู่บ้านที่มักจะจับกลุ่มสนทนาธรรมกันในวันธัมมัสสวนะ สมัยเก่านั้น คนเข้าวัดเพื่อหาบุญ บุญจากการได้พบสมณะผู้สงบ บุญจากการฟังธรรม บุญจากการสนทนาธรรม ผมเป็นเณรน้อยบวชใหม่ แอบนั่งต่อท้ายฟังเขาสนทนากัน เข้าใจบ้างไม่เข้าใจบ้าง ได้ผสมจิบน้ำร้อนน้ำชาไปกับเขา อบอุ่นใจดี

บันทึกนี้เขียนที่ GotoKnow โดย โสภณ เปียสนิท ใน เรื่องราวจากชุมชนห่างไกล