เพราะพบบทความเรื่อง EF Depletion   ซึ่งโยงไปยัง TOM (Theory of Mind) ที่วิกิพีเดียไทยเรียกว่า ทฤษฎีจิต    ชักจูงให้ผมทำความเข้าใจเรื่องกลไกในสมองว่าด้วยการอ่านใจคน    และผมตีความว่า EF ช่วยให้คนเราอ่านใจคนได้ดี    คนที่เข้าใจคนอื่นได้ดีย่อมเป็นคนมีความสามารถสูง  

เมื่อราวๆ ๔๐ ปีก่อน ผมเคยฟังการบรรยายด้านการบริหาร ว่าผู้บริหารต้องเก่ง ๓ ด้าน    คือเก่งคน  เก่งงาน  และ เก่งคิด    มาถึงตอนนี้ผมตีความว่า ส่วนหนึ่งของเก่งคนคือ เก่งด้านอ่านใจคน     ซึ่งมีทั้งอ่าน เป็นคนๆ ตามสถานการณ์    และอ่านภาพรวมในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง     การมีโพลสอบถามความเห็นของคน เป็นเครื่องช่วยอย่างหนึ่ง ให้เข้าใจใจคนในภาพรวมในเรื่องใดเรื่องหนึ่ง 

เรามีคำว่า “เด็กไร้เดียงสา”   น่าจะหมายถึงอ่านใจคนไม่ออก  ไม่เข้าใจ วาระซ่อนเร้น (hidden agenda) ของผู้คน     เราจึงมีคำว่า “ผู้เยาว์ “ ซึ่งหมายถึงผู้ยังไม่บรรลุวุฒิภาวะทางความคิด และทางอารมณ์    ซึ่งความรู้ใหม่ด้านประสาทวิทยาศาสตร์ บอกว่ากว่าคนเราจะบรรลุวุฒิภาวะเต็มที่ จะต้องอายุ ๒๕ ปี หรือเกือบถึง ๓๐ ปี    และผมบอกตัวเองว่า ผมอายุกว่า ๓๐ ก็ยังไม่ “สุก” เต็มที่ (คือยังห่ามอยู่)    การอ่านใจคนไม่ออก เป็นลักษณะหนึ่งที่คนไทยเรียกว่า “ไม่มีไหวพริบ”    สมัยผมอายุ ๑๐ - ๑๕ ขวบ ผมต้องช่วยพ่อแม่ทำงานมาก    และทำผิดพลาดบ่อยๆ    พ่อผมตำหนิว่า “ไม่มีไหวพริบ”    ซึ่งย่อมต้องเป็นเช่นนั้นเพราะวุฒิภาวะของผม ยังไม่พัฒนาถึงขั้นที่พ่อคาดหวัง 

ผมคิดว่า การอ่านใจคนไม่ได้ขึ้นกับตัวบุคคลเท่านั้น ยังขึ้นกับเหตุการณ์ และกาละเทศะของเรื่องราว นั้นๆ    การอ่านใจคนจึงเป็นกระบวนการที่ซับซ้อน    ที่ “ความจำใช้งาน” (working memory) จะต้องดึงข้อมูล จากเหตุการณ์  และดึงข้อมูลจาก “ความจำระยะยาว” (longterm memory) หรือความรู้เดิม ที่มีความซับซ้อน     เอามาประมวล เพื่อเข้าใจว่า ที่นาย ก พูดอย่างนี้ หมายความว่าอย่างไร    ในขณะที่ นางสาว ข พูดคำพูดเดียวกัน  มีความหมายแตกต่างกันอย่างไร

 นี่คือพลังของ EF  และ “ความรู้เดิม” (prior memory) หรือความจำใช้งาน (longterm memory)   ในการช่วยให้คนเราเข้าใจคนอื่นได้ในมิติที่ลึก    นำไปสู่ความเห็นอกเห็นใจ (empathy) คนอื่น

บันทึกนี้เขียนที่ GotoKnow โดย Prof. Vicharn Panich ใน KMI Thailand