เป้าหมายหมายเลขหนึ่งของการปฏิรูปการศึกษาคือตัวเด็ก  ไม่ใช่โรงเรียน  ไม่ใช่ครู    ไม่ใช่กระทรวงศึกษาธิการ    ไม่ใช่การเมือง

กล่าวใหม่ว่า เป้าหมายหมายเลขหนึ่งของการปฏิรูปการศึกษาคือคุณภาพของพลเมืองของไทยในอนาคต   เป้าหมายอื่นๆ เป็นเรื่องรอง  เป็นปัจจัยประกอบ    หรือเป็น means  ไม่ใช่ end 

เมื่อตกลงกันได้เช่นนี้แล้ว  ก็มาสู่ประเด็นหลักที่สอง ของการปฏิรูปการศึกษา     ว่าทำอย่างไรคนไทย ในอนาคตจึงจะมีคุณภาพสูง

คำตอบของผมคือ ต้องให้นักเรียนและนักศึกษาได้เรียนรู้อย่างมีคุณภาพ ในสองพื้นที่ ที่ผมเเรียกว่า “พื้นที่ 1/3”  กับ “พื้นที่ 2/3” 

ชั้นเรียนและโรงเรียน คือพื้นที่ 1/3    สังคมรอบตัวเด็ก และครอบครัว คือพื้นที่ 2/3    ตัวเลข 1/3 บอกว่า การเรียนรู้ของเด็กเกิดขึ้นในพื้นที่นั้นหนึ่งในสามส่วนของทั้งหมด    และตัวเลข 2/3 บอกว่าผลการเรียนรู้ของเด็ก เกิดจากการเรียนรู้ในพื้นที่นอกโรงเรียน คือในสังคม และในครอบครัว

กล่าวเช่นนี้ ไม่ได้หมายความว่าผมยุให้โรงเรียนและกระทรวงศึกษาธิการหดเข้ามารับผิดชอบดำเนินการเฉพาะ ภายในโรงเรียน หรือพื้นที่ 1/3 เท่านั้น    แต่หมายความว่าโรงเรียนและกระทรวงศึกษาธิการต้องยื่นมือออกไปร่วมมือกับ ภาคส่วนนอกวงการศึกษา    เพื่อจัดพื้นที่ 2/3 ให้เป็นพื้นที่เรียนรู้เชิงบวก เรียนเพื่อพัฒนาสัญชาตญาณด้านดีของความ เป็นมนุษย์   

เพราะหากไม่ระวัง สังคมจะทำร้ายเด็ก หากินกับการมอมเมาเยาวชน ที่รู้เท่าไม่ถึงการณ์     โปรดสังเกต สภาพแวดล้อมของตัวเด็กไทยในปัจจุบันดูเถิด  จะเห็นว่าเป็นสภาพที่ชักจูงไปสู่ทางเสื่อมหรืออบายมุขเต็มไปหมด    มีมากกว่าพื้นที่เชิงบวก ที่ชักชวนเยาวชนให้ปฏิบัติเพื่อฝึกฝนความเป็นคนดีคนเข้มแข็งทนความเย้ายวนของสิ่งล่อใจ หรืออบายมุขได้

ระบบการศึกษาที่เข้มแข็ง พื้นที่ 2/3 ต้องเข้มแข็ง     และผู้จัดการหมายเลขหนึ่งของพื้นที่นี้ต้องไม่ใช่ระบบ bureaucracy   เพราะจะทำไม่ได้ผล    กลไกขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น  และภาคประชาสังคม  รวมทั้งภาคครอบครัว ต้องเข้ามาร่วมกันเป็นแกนนำ จึงจะทำได้สำเร็จ    โดยต้องดึงกลไกทางสังคมที่มีอยู่มาร่วม  ที่ลืมไม่ได้คือวัด 

วิจารณ์ พานิช

๑๓ ต.ค. ๖๐

บนเครื่องบิน EVA Air จากนิวยอร์กไปไทเป