ภาพยนตร์สารคดีของ บีบีซี เรื่อง Art of China มี ๓ ตอน ๑, ๒, ๓เล่าเรื่องศิลปะจีนตั้งแต่สมัยสามพันปีก่อน ว่าตอนนั้นศิลปะผูกพันอยู่กับ tomb และ temple เป็นเครื่องดินเผา (terra cotta) และเครื่องบรอนซ์

ต่อมาเป็นศิลปะที่ผูกพันกับศาสนา โดยเฉพาะศาสนาพุทธ มีการแกะสลักพระพุทธรูป และเรื่องราวการต่อสู้ กับกิเลสของมนุษย์ ในถ้ำ หรือสลักเข้าไปในภูเขาหิน เห็นแล้วการสลักภูเขาหินทำที่อยู่ของอินเดียนแดงที่ผมเคยไปดู (และบันทึกไว้ ที่นี่) ชิดซ้ายไปเลย

ยุคต่อมา มีภาพวาดธรรมชาติโดยยอดศิลปินแห่งยุคบนผืนผ้าที่เก็บเป็นม้วน เรียกว่า scroll ยาวเป็นสิบเมตร ที่เขาเก็บไว้อย่างดี เวลาเอามาให้ชม คนชมต้องสวมผ้าปิดปากปิดจมูก

ต่อมาศิลปะเข้าไปรวมอยู่ในสถาปัตยกรรม ที่ใหญ่โตโอ่อ่าสะท้อนความเป็นโอรสสวรรค์ของฮ่องเต้ และฮ่องเต้บางองค์ก็โปรดสะสมศิลปวัตถุต่างๆ

ถึงราชวงศ์ชิง ที่จักรพรรดิ์เฉียนหลงเป็นพระเอก เป็นกษัตริย์แห่งศิลปะ ให้วาดภาพสภาพเป็นอยู่ของผู้คน ที่สะท้อนความเจริญมั่งคั่งของสังคมจีน

แล้วก็เข้าถึงยุคที่ตะวันตกเข้ามา เริ่มแรกก็ทำการค้า แล้วก็มอมเมาด้วยฝิ่น ตามด้วยรุกราน และยึดครอง จนนำไปสู่การปฏิวัติเปลี่ยนการปกครองเป็นสาธารณรัฐในปี 1911

ปี 1928 มีภาพวาดสไตล์ตะวันตก สะท้อนอารมณ์ความรู้สึกจากการถูกญี่ปุ่นรุกราน เป็นศิลปะภาพวาด แบบตะวันตกชิ้นเยี่ยมชิ้นแรกของจีน

แล้วก็ถึงยุคจีนคอมมิวนิสต์ ยุคปฏิวัติวัฒนธรรม ที่ศิลปวัตถุถูกทำลายไปมากมาย เพื่อทำลายล้างทรากเดนศักดินา จนถึงยุคปัจจุบัน ก็ยังมีศิลปินตีความสังคม ผลิตชิ้นงานศิลปะออกมาบอกความสะเทือนอารมณ์แก่สังคม

ผมได้เรียนรู้ทั้งด้านศิลปะและประวัติศาสตร์

ขอขอบคุณ อ. หมอปรีดา มาลาสิทธิ์ ที่เอื้อเฟื้อไฟล์ภาพยนตร์


วิจารณ์ พานิช

๒๓ ส.ค. ๕๘