ต่อไปนี้เป็นบทสรุปประเด็นหลักและข้อเท็จจริงสำคัญจากแหล่งข้อมูลที่ให้มา โดยมีคำพูดจากต้นฉบับประกอบ:

การเรียนรู้การดำรงชีวิตด้วยตนเองตามหลักคำสอนของพระพุทธศาสนา: ความเข้าใจอินทรีย์ 5 และหลักปฏิบัติ

รายการ "เปลี่ยนเป็นเปลี่ยน" ซึ่งออกอากาศทางสถานีโทรทัศน์โลกพระพุทธศาสนา WBTV วัดญาณเวศกวัน ในวันที่ 30 กรกฎาคม พ.ศ. 2568 ได้จัดเสวนาในหัวข้อ "เรียนรู้การดำรงชีวิตด้วยตนเองตามหลักคำสอนของศาสนาพุทธ" โดยมีวิทยากรผู้ทรงคุณวุฒิเข้าร่วม ได้แก่ หม่อมหลวง ชันโชติ ชม จมพลนุช, ดร.รวิช ตาแก้ว, คุณหมอเทพ เวทวิสิต และคุณธนพงศ์ รัตนพรพรหม โดยมีประเด็นหลักที่น่าสนใจดังนี้:

1. การทำความเข้าใจตนเองผ่านหลัก "รูป-นาม" และ "อินทรีย์ 5" ดร.รวิช ได้กล่าวถึงความสำคัญของการทำความเข้าใจตนเองเป็นอันดับแรกเพื่อการดำรงชีวิต โดยอาศัยหลักคำสอนของพระพุทธศาสนาที่แบ่งเป็นหมวดหมู่ย่อยบนฐานความเข้าใจเรื่อง "รูป" และ "นาม" โดยเฉพาะอย่างยิ่งการอธิบาย "รูป" ในอีกมุมมองหนึ่งคือ "อินทรีย์ 5"

• อินทรีย์ 5 ประกอบด้วย: สติ, ความพยายาม (วิริยะ), สมาธิ, ศรัทธา และปัญญา ซึ่ง ดร.รวิช อธิบายว่าเป็น "นามรูป" คือมีเพียงนามที่อยู่เป็นรูป แต่เราไม่สามารถหา "รูป" ของสิ่งเหล่านี้ได้โดยตรง
• บทบาทของอินทรีย์ 5: อินทรีย์ 5 เป็นพื้นฐานของการสร้างกำลังใจให้กับตนเอง
• สติ: เป็นตัวตั้งและฐานสำคัญ "ในกรณีที่ คุณไม่ มีกำลังใจ สิ่งแรกที่ คุณ จะต้องสร้างกำลังใจ เพื่อเข้าใจ ตัวเองได้ คุณต้อง มี เรียก สติกลับมา ก่อน"
• วิริยะ (ความพยายาม): ใช้รักษาสติให้คงมั่น
• สมาธิ: คือการรู้สึกตัวอย่างต่อเนื่อง ซึ่งเชื่อมโยงกับการทำวิริยะอย่างต่อเนื่อง
• ศรัทธา: ยืนอยู่บนฐานของความเชื่อว่าสิ่งที่เชื่อนั้นจริง และมีพันธสัญญาที่จะกระทำตามความเชื่อนั้น "การที่บอกว่า มีศรัทธา น่ะ แสดงว่า คุณ มี พันธสัญญา ในใจกับ ความเชื่อ ที่คุณมี แล้ว คุณ พยายาม ทำตาม ความเชื่อ การ กระทำแบบนั้น น่ะ เขาเรียกว่า ศรัทธา"
• ปัญญา: คือความสามารถในการรู้โครงสร้างและกำลัง แม้จะไม่มีรูปธรรม "ในแง่ของ ปัญญา ไม่มี คำว่า ไม่มี ปัญญา นะครับ เพียงแต่ว่า ปัญญา น้อย หรือ ปัญญา มาก"

2. อินทรีย์ 5 และ พละ 5: กำลังภายในที่ต้องใช้ให้พอดี วิทยากรเน้นย้ำว่า อินทรีย์ 5 และ พละ 5 (กำลัง) เป็นเรื่องเดียวกัน "เมื่อ ไหร่ ก็ ตาม อินทรีย์ เกิด ภาระ มัน เกิด ด้วย" กำลังเหล่านี้เป็นกลาง ไม่ใช่ทั้งดีและไม่ดี ขึ้นอยู่กับการนำไปใช้ "ถ้า คุณ ไปใช้ ในมุมลบ เนี่ย กำลังมัน ก็ แรง เท่ากับ คุณ ใช้ ในมุม ของ ปัญญา"
3. การประยุกต์ใช้อินทรีย์ 5 ในชีวิตประจำวันและอาชีพ

• คุณหมอเทพ: เห็นด้วยกับแนวคิดการทำความเข้าใจตนเอง โดยโยงเข้ากับ "ปัจจัย 4" (ที่อยู่อาศัย, เครื่องนุ่งห่ม, อาหาร, ยารักษาโรค) "ถ้า เรา เข้าใจ ว่า เรา ต้องการ แค่นี้ เราก็ อย่าไปเอา มาก จน กระทั่งแบบ ต้องไปฆ่า เค้า โกง เค้า อัน นี้ เค้าเรียกว่า ขาด สติ" ท่านเล่าถึงประสบการณ์ในอาชีพหมอและทนายความที่ล้วนมี "คุณธรรม" และ "จรรยาบรรณ" ควบคุม ซึ่งมาจากฐานของศาสนาและปรัชญา ท่านยังยกคำสอนของพระราชบิดา (รัชกาลที่ 9) ที่ว่า "ขอให้เรายึดถือผลประโยชน์ของคนอื่นเป็นที่ตั้ง...ถ้าเราดำรงอาชีพให้อยู่ในคุณธรรม ลาภ ยศ สรรเสริญ ก็จะเป็นของเรา"
• คุณธนพงศ์: นำหลักอินทรีย์ 5 มาประยุกต์ใช้ในการประกอบอาชีพ "ต้อง ศรัทธา เรื่องนั้น ก่อน พอ ศรัทธา ปุ๊บ เนี่ย แล้ว สิ่ง ที่เรา ศรัทธา นั้น น่ะ มัน ต้อง ประกอบด้วย ปัญญา นะ ว่า สิ่งนั้น มัน ถูกต้อง มั้ย อ่า สุจริต มั้ย ดี มั้ย" และต้องใช้ "สติ" ในการกำกับดูแลให้เกิดความพอดีระหว่างวิริยะและสมาธิ "สติ จะเป็น ตัว บอกว่า อันเนี้ย ทำแบบนี้ กำลัง ดี นะครับ" ท่านยังกล่าวถึงความรู้สึกเป็นหนี้ประเทศไทยในฐานะลูกหลานคนจีนอพยพ และความตั้งใจที่จะทำงานรับใช้ชาติ ศาสนา พระมหากษัตริย์
• การตั้งสติเพื่อความพอดี: ดร.รวิช ชี้ว่าการใช้สติคู่กับศรัทธาเป็นสิ่งสำคัญ เพื่อป้องกัน "ความงมงาย" หากมีศรัทธามากเกินไปโดยขาดเหตุผล "ตัว ศรัทธา เนี่ย ถ้าเรา ศรัทธา มาก เนี่ย มันจะเกิด ความงมงาย"

4. ละความชั่ว ทำความดี และทำจิตให้สงบ: หลักเกณฑ์สำคัญของพระพุทธศาสนา

• การละความชั่ว: มี 2 ทาง คือละการทำชั่วต่อตนเองและละการทำชั่วต่อผู้อื่น วิทยากรเน้นย้ำถึงการละการทำชั่วต่อตนเองที่มักถูกมองข้าม เช่น การบริโภคมากเกินไปจนเป็นโทษ หรือการทำงานหักโหมจนเบียดเบียนร่างกาย "ทำ ยัง ไง ให้มัน พอดี ตรงนี้ เป็น การ ประสาน ของ ของ แต่ละ คน"
• ตัวอย่างการทำชั่วกับตนเอง: คุณหมอเทพยกตัวอย่าง ยาเสพติด การพนัน หรือการค้าประเวณี ซึ่งบางประเทศอาจไม่เอาโทษทางกฎหมายเพราะเป็นการทำชั่วกับตนเอง แต่การทำชั่วต่อผู้อื่นนั้นผิดกฎหมายทุกประเทศ "ทำ ชั่ว คน อื่น นี่ ไม่ได้ นะ ทุก ประเทศ ทั่ว โลก เอา เรื่อง หมด"
• บทเรียนจากข่าวสารและคดีความ: คุณหมอเทพยกตัวอย่างคดีที่เกี่ยวข้องกับการขาดสติและความประมาท เพื่อให้เข้าใจและจดจำได้ง่ายขึ้น "เรียนรู้ จาก ข่าวใหม่ ๆ อ่ะ แต่ จำง่าย" และเน้นย้ำว่าคนส่วนใหญ่ที่ทำผิดมักขาดสติ

5. เทวดาประจำตัวและหลักธรรมคุ้มครองชีวิต คุณธนพงศ์กล่าวถึง "เทวดาประจำตัว" ที่แท้จริงคือหลักธรรมในตัวเรา ได้แก่:

• ศีล 5: เป็นเกราะป้องกันตัว "ถ้า คุณ ทำ 5 อย่าง ได้ ปุ๊บ เนี่ย มัน จะมี เกาะ เหมือน เรา มี เกาะ ป้องกัน ตัว"
• เมตตา: ทำให้ทุกอย่างราบรื่น เป็นเกราะแก้วชั้นที่สอง "เมตตา เนี่ย เมตตา เนี่ย คือ ความ คือ ไม่ เห็น ใคร ตกทุกข์ ได้อยาก"
• กรรมดี (คิดดี พูดดี ทำดี): สร้างกำแพงแก้วชั้นที่สามล้อมรอบตัว ทั้ง 3 อย่างนี้จะทำได้ต้องมี "สติ" กำกับอยู่ตลอดเวลา

6. ความพอเพียงและพรหมวิหาร 4: ฐานแห่งการดำเนินชีวิต

• ความพอเพียง: รัชกาลที่ 9 ทรงใช้คำนี้เพื่อปรับคำว่าเมตตาให้พอดี "พอเพียง คือ เพียงแค่ นี้ พอ แล้ว" ซึ่งมีลิมิต และมาจากฐานของการตั้งสติ
• พรหมวิหาร 4 (เมตตา, กรุณา, มุทิตา, อุเบกขา): คุณธนพงศ์และ ดร.รวิช เห็นตรงกันว่าหลักพรหมวิหาร 4 โดยเฉพาะ "อุเบกขา" (การวางเฉย) เป็นสิ่งสำคัญในการตัดสินว่าสิ่งใดพอดี เพื่อไม่ให้ความเมตตาเลยเถิดจนสร้างปัญหาให้ตนเอง
• การระเบิดจากข้างใน: ดร.รวิช อธิบายว่าหลักอินทรีย์ 5 เป็นกำลังหลักในการ "ระเบิดจากข้างใน" ของบุคคล เพื่อสร้างแรงผลักดันในการพัฒนาตนเอง

สรุปโดยรวม: การดำรงชีวิตด้วยตนเองตามหลักคำสอนของพระพุทธศาสนา โดยเฉพาะอย่างยิ่งการทำความเข้าใจและประยุกต์ใช้อินทรีย์ 5 นั้น เป็นการสร้างกำลังใจและพื้นฐานชีวิตให้มั่นคง การมีสติเป็นสิ่งสำคัญที่สุดในการกำกับดูแลอินทรีย์และพละทั้งหลายให้เกิดความพอดี ไม่มากไม่น้อยเกินไป เพื่อให้ชีวิตดำเนินไปบนฐานของความดีงาม ไม่เบียดเบียนตนเองและผู้อื่น อันจะนำไปสู่ความสงบสุขในชีวิต

คำคมที่น่าสนใจ:

• "การที่ คุณ จะ เรียนรู้ เพื่อ การ ดำรง ชีวิต ได้ เนี่ย ประการแรก เนี่ย คุณ ต้อง ทำ ความ เข้าใจ ตัวเอง ก่อน" (ดร.รวิช)
• "เมื่อ ไหร่ ก็ ตาม อินทรีย์ เกิด ภาระ มัน เกิด ด้วย ตัวนี้ แหละ ครับ มัน เป็น พื้นฐาน ถามว่า ทำไม ถึง ต้อง เอา มา คุย มัน เป็น พื้นฐาน ของ การ สร้าง กำลังใจ ให้กับ ตัวเอง ครับ" (ดร.รวิช)
• "ถ้า เรา เข้าใจ ว่า เรา ต้องการ แค่นี้ เราก็ อย่าไปเอา มาก จน กระทั่งแบบ ต้องไปฆ่า เค้า โกง เค้า อัน นี้ เค้าเรียกว่า ขาด สติ" (คุณหมอเทพ)
• "ขอให้ เรา ยึดถือ ผลประโยชน์ ของ คนอื่น เป็น ที่ ตั้ง...ถ้า เรา ดำรง อาชีพ ให้ อยู่ ใน คุณธรรม เนี่ย ลาภ ยศ สรรเสริญ ก็ จะ เป็น ของ เรา" (คำสอนพระราชบิดา ร.9 อ้างอิงโดย คุณหมอเทพ)
• "สติ จะเป็น ตัว บอกว่า อันเนี้ย ทำแบบนี้ กำลัง ดี นะครับ" (คุณธนพงศ์)
• "ตัว ศรัทธา เนี่ย ถ้าเรา ศรัทธา มาก เนี่ย มันจะเกิด ความงมงาย" ชช)
• "ทำ ดี และ เว้น ความ ชั่ว และ ทำ จิต ให้ สงบ" (หลักใหญ่ของพุทธศาสนา)
• "ถ้า เรา ทำ 5 อย่าง ได้ ปุ๊บ เนี่ย มัน จะมี เกาะ เหมือน เรา มี เกาะ ป้องกัน ตัว" (คุณธนพงศ์ เรื่องศีล 5)
• "เมตตา ทำ ค้ำ จน โลก" (คุณธนพงศ์)
• "พอเพียง คือ เพียงแค่ นี้ พอ แล้ว" (คำอธิบายความพอเพียง โดย ดร.รวิช)

https://notebooklm.google.com/notebook/00336406-9f63-46e1-b28a-bccc4b0ed90a