วิธีดังกล่าวพัฒนาขึ้นโดยโครงการเพาะพันธุ์ปัญญา นำโดย รศ. ดร. สุธีระ ประเสริฐสรรพ์ และ รศ. ดร. ไพโรจน์ คีรีรัตน์ แห่งคณะวิศวกรรมศาสตร์ มหาวิทยาลัยสงขลานครินทร์ และคณะกรรมการสภามหาวิทยาลัย สงขลานครินทร์ วิทยาเขตหาดใหญ่ไปขอเรียนรู้เมื่อวันอังคารที่ ๑๕ พฤศจิกายน ๒๕๕๙ ที่โรงเรียนธรรมโฆษิต อำเภอนาหม่อม จังหวัดสงขลา

ไปแล้วผมได้เปิดกระโหลกว่า ทักษะแห่งศตวรรษที่ ๒๑ เป็นทั้งเหตุและผลของการเรียนรู้แห่งศตวรรษที่ ๒๑ เพราะว่าวิธีการ RBL (Research-Based Learning) ของโครงการเพาะพันธุ์ปัญญาแหวกแนวกว่าที่ผมคิด

แทนที่จะ “ลดเวลาเรียน” ตามนโยบายของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงศึกษาธิการ กลับ เพิ่มเวลาเรียน แต่เรื่อง “เพิ่มเวลารู้” ตรงกัน แต่โครงการ พพปญ. แหวกไปสู่การเรียนเพิ่มโดยทำโครงงาน แบบที่ตนคิดโจทย์ เอง ทำวิจัยเอง โดยทำเป็นทีม บนฐานความคิดดังนี้

โดยครูได้ผ่านการฝึกจิตตปัญญาศึกษามาก่อน เตรียมความพร้อมในการทำหน้าที่ครูแนวใหม่ ตามแนว ถามคือ”สอน” นักเรียนได้ฝึกตั้งโจทย์จากชีวิตจริงของชาวบ้านในชุมชน ซึ่งในกรณีของนักเรียนชั้น ม. ๒ (เวลานี้อยู่ชั้น ม. ๓) คือการปรับปรุงวิธีการผลิตกล้วยม้วนของกลุ่มแม่บ้านทำกล้วยม้วนเคลือบช็อกโกเลต นักเรียนแบ่งเป็นหลายกลุ่ม แต่ละกลุ่มหาวิธีปรับปรุงหนึ่งขั้นตอน ต่อเชื่อมกัน ผลการวิจัยนำไปใช้ได้จริง

ในช่วงเสวนาซักถามนักเรียน ครู ปู่ของนักเรียน และประธานกลุ่มแม่บ้านทำกล้วยม้วน ผมจึงปะติดปะต่อได้ว่า โครงการ RBL เป็นโครงการที่เพิ่มขึ้นมาจากการเรียนตามปกติ ทั้งนักเรียนและครู ใช้เวลานอกชั่วโมงเรียน/สอนตามปกติ ในการทำโครงงาน เด็กต้องคิดเองทำเอง ใช้เวลาค่ำคืนและเสาร์อาทิตย์ โดยไม่รู้ว่าผลออกมาอย่างไร และเมื่อผลออกมาบางครั้งก็ไม่เป็นไปอย่างที่คิด ต้องปรับวิธีการและทดลองใหม่ บางครั้งเด็กก็ท้อ อาจถึงร้องไห้ ครูต้องปลอบ ให้กำลังใจ และถามเพื่อให้เด็กคิดหาแนวทางใหม่ ทั้งความล้มเหลวและความสำเร็จทำให้เด็กได้ฝึกคิด ฝึกรับผิดชอบ ฝึกร่วมมือกับเพื่อน ต้องคิด - ลงมือทำ - สะท้อนคิด เป็นวงจรเรื่อยไป ทักษะแห่งศตวรรษที่ ๒๑ ค่อยๆ พัฒนาขึ้น ทำให้เกิดผลทางอ้อม คือการเรียนวิชาต่างๆ ในหลักสูตรดีขึ้น

ผมจึงถึง “บางอ้อ” ว่า ในชีวิตจริงนั้น ทักษะแห่งศตวรรษที่ ๒๑ เป็นทั้งเหตุและผลของการเรียนรู้ แห่งศตวรรษที่ ๒๑

การเรียนรู้แบบลงมือทำเป็นทีมแล้วไตร่ตรองสะท้อนคิดร่วมกัน เป็นวิธีเรียนรู้แห่งศตวรรษที่ ๒๑ การเรียนแบบนี้ทำให้เกิด 3R 8C 2L ตามเป้าหมายของการเรียนรู้แห่งศตวรรษที่ ๒๑ หลักฐานจากนักเรียน กลุ่มที่เราไปเสวนาด้วย บอกชัดเจนว่า เมื่อมีการพัฒนาส่วนที่เป็นทักษะ 8C 2L ที่เป็นทักษะแห่งศตวรรษที่ ๒๑ แล้ว การเรียนวิชาจะดีขึ้นเอง เพราะนักเรียนจะเข้าใจคุณค่าของการเรียน และมีทักษะในการเรียน

เราไปพบสภาพที่ วิธีการเดียวกันเมื่อใช้กับนักเรียนชั้น ม. ๕ ได้ผลน้อย ไม่ดีเหมือนในนักเรียนชั้น ม. ๒ และครูที่เข้าร่วมกันหนุนเด็กทำโครงงาน RBL ในปีที่แล้วมี ๕ คน ปีนี้เกษียณอายุไป ๒ คน เหลือ ๓ ไม่มีครูท่านอื่นๆ เข้าร่วมเพิ่มขึ้น ทั้งๆ ที่กล่าวกันว่าเด็กกลุ่มอื่นๆ อิจฉาเด็กกลุ่มนี้ว่าได้รับโอกาสพิเศษบอกเราว่า สภาพแวดล้อมในโรงเรียนไม่ส่งเสริมการเรียนรู้แบบใหม่ตามแนวทางของโครงการเพาะพันธุ์ปัญญา ทั้งๆ ที่ท่านรองผู้อำนวยการโรงเรียนทำหน้าที่รักษาการผู้อำนวยการส่งเสริมเต็มที่ แต่ก็ไม่มีครูท่านอื่น เข้าร่วมขบวนเป็นครูพี่เลี้ยงโครงงาน RBL

เราไปเห็นความสำเร็จที่น่าทึ่ง กับความล้มเหลวที่น่าตกใจอยู่ในที่เดียวกัน

วิจารณ์ พานิช

๑๖ พ.ย. ๕๙

..... อ่านต่อได้ที่: https://www.gotoknow.org/posts/620276