Thaiihdc.org

1. ๘ เมษายน พุทธศักราช ๒๓๒๗
   พระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช โปรดเกล้าฯ ให้พระครูสิทธิชัย (กระต่าย) สร้างเสาชิงช้า หน้าวัดสุทัศน์เทพวราราม กรุงเทพมหานคร
   
   เสาชิงช้า เป็นสถาปัตยกรรมที่สร้างขึ้นเพื่อใช้ประกอบพิธีโล้ชิงช้า ในพระราชพิธีตรียัมพวาย ตรีปวายของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู โดยทั่วไปหมายถึงเสาชิงช้าที่ตั้งอยู่หน้าวัดสุทัศน์เทพวราราม และลานหน้าศาลาว่าการกรุงเทพมหานคร (ลานคนเมือง) ใกล้กับเทวสถานโบสถ์พราหมณ์ ในพื้นที่แขวงเสาชิงช้าและแขวงวัดราชบพิธ เขตพระนคร กรุงเทพมหานคร ซึ่งถือเป็นสัญลักษณ์อย่างหนึ่งของกรุงเทพมหานคร แม้พิธีโล้ชิงช้าได้เลิกไปแล้วตั้งแต่สมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ก็ตาม
   
   นอกจากนี้ ในประเทศไทยยังมีเสาชิงช้าอีกแห่งหนึ่งที่หน้าหอพระอิศวร เมืองนครศรีธรรมราช ซึ่งมีการประกอบพิธีโล้ชิงช้ามาแต่โบราณเช่นกัน แต่ได้เลิกไปก่อนที่จะมีการก่อสร้างขึ้นใหม่ในภายหลัง โดยจำลองแบบมาจากเสาชิงช้าที่กรุงเทพมหานคร
   
   เสาชิงช้าที่กรุงเทพมหานครแห่งนี้ มีลักษณะเป็นเสาชิงช้าขนาดใหญ่ ตั้งอยู่บนแท่นหินขนาดใหญ่ สูง 21.15 เมตร เส้นผ่านศูนย์กลางฐานกลมประมาณ 10.50 เมตร ฐานกลมก่อเป็นฐานปัทม์ทำด้วยหินล้างสีขาว พื้นบนปูกระเบื้องดินเผาสีแดง มีบันได 2 ขั้น ทั้ง 2 ด้าน ตามแนวโค้งของฐานติดแผ่นจารึกประวัติเสาชิงช้า เสาไม้แกนกลางคู่และเสาตะเกียบ 2 คู่ เป็นเสาหัวเม็ด ล้วนทำด้วยไม้สักกลึงกลม โครงยึดหัวเสาทั้งคู่แกะสลักอย่างสวยงาม กระจังและหูช้างไม้เป็นลวดลายไทย ทั้งหมดทาสีแดงชาด ติดสายล่อฟ้าจากลวดลายกระจังด้านบนลงดิน
   
   กรมศิลปากรได้ประกาศขึ้นทะเบียนเสาชิงช้าเป็นโบราณสถานสำคัญของชาติเมื่อวันที่ 22 พฤศจิกายน พ.ศ. 2492 นับตั้งแต่สร้างครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2327 จนถึงการบูรณปฏิสังขรณ์ครั้งล่าสุดซึ่งเสาชิงช้าคู่เดิมถูกถอดเปลี่ยนเมื่อปี พ.ศ. 2549 เสาชิงช้ามีอายุรวมประมาณ 222 ปี
   
   การก่อสร้าง
   จดหมายเหตุกรุงรัตนโกสินทร์บันทึกไว้ว่าพระบาทสมเด็จพระรามาธิบดีศรีสินทรมหาจักรีบรมนาถ หรือพระบาทสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช รัชกาลที่ 1 โปรดให้สร้างเสาชิงช้าในพระนครขึ้นตรงหน้าเทวสถานโบสถ์พราหมณ์ เมื่อวันพุธ เดือน 5 แรม 4 ค่ำ ปีมะโรง บริเวณลานด้านเหนือของวัดสุทัศนเทพวรารามราชวรมหาวิหาร ต่อมาย้ายมาสร้างใหม่ ณ ที่ตั้งปัจจุบันบริเวณหน้าวัดสุทัศน์ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เนื่องจากข้อจำกัดด้านสถานที่
   
   พิธีโล้ชิงช้า
   ขณะทำพิธีโล้ชิงช้า ตึกทางซ้ายมือเป็นตึกตลาดเสาชิงช้าที่สร้างในสมัยรัชกาลที่ 5 ซึ่งได้รื้อหมดแล้ว กลายเป็นลานหน้าศาลาว่าการกรุงเทพมหานครในปัจจุบัน 
   เสาชิงช้า เมืองนครศรีธรรมราช หน้าหอพระอิศวร
   พิธีโล้ชิงช้า เป็นส่วนหนึ่งของพระราชพิธีตรียัมพวาย ตรีปวาย เป็นการต้อนรับพระอิศวรซึ่งเป็นหนึ่งในสามเทพเจ้าของศาสนาพราหมณ์-ฮินดู เชื่อกันว่าพระอิศวรจะเสด็จลงสู่โลกในวันขึ้นเจ็ดค่ำเดือนยี่ วันนั้นจะมีการแห่พระเป็นเจ้าไปถวายพระพรพระเจ้าอยู่หัว
   
   เมื่อพระเป็นเจ้าเสด็จลงมาสู่โลกมนุษย์ก็ได้เชิญเทวดาองค์อื่นๆ มาเฝ้าและมาร่วมพิธีด้วย ได้แก่ พระอาทิตย์ พระจันทร์ พระคงคา และพระธรณี พราหมณ์จะแกะรูปสัญลักษณ์ของเทวดาแต่ละองค์เป็นเทวรูปลงในไม้กระดานสามแผ่นเพื่อทำการบูชาในเทวสถาน แล้วจากนั้นจะนำไปปักในหลุมหน้าโรงพิธีนั่งดูโล้ชิงช้า หันหน้ากระดานเข้าหาตำแหน่งที่มีพระยายืนชิงช้านั่ง เรียกว่ากระดานลงหลุม ในวันขึ้น 8 ค่ำ เดือนยี่
   
   พระราชพิธีตรียัมปวายนี้จะกระทำในเทวสถานสำหรับพระนคร 3 เทวสถาน คือ เทวสถานพระอิศวร เทวสถานพระมหาวิฆเนศวร และเทวสถานพระนารายณ์ โลกบาลทั้งสี่ (พระยายืนชิงช้า และนาลิวัน) จึงต้องโล้ชิงช้าถวายและรับน้ำเทพมนตร์ด้วย
   
   แต่เดิมนั้นพระราชพิธีตรียัมปวายจะจัดในเดือนอ้าย (ประมาณเดือนธันวาคม) ครั้นล่วงเข้าสู่สมัยกรุงรัตนโกสินทร์จึงได้เปลี่ยนมาจัดในเดือนยี่ (ประมาณเดือนมกราคม) พิธีนี้ถือเป็นพิธีขึ้นปีใหม่ของพราหมณ์ซึ่งในหนึ่งปีพระอิศวรจะเสด็จมาเยี่ยมโลก 10 วัน พราหมณ์จะประชุมที่เทวสถานพระอิศวร แล้วผูกพรตชำระกายสระเกล้าเตรียมรับเสด็จพระอิศวร
   
   ตำนานพระราชพิธีตรียัมปวาย
   พิธีโล้ชิงช้ามีที่มาจากคัมภีร์เฉลิมไตรภพกล่าวไว้ว่าพระอุมาเทวีทรงมีความปริวิตกว่าโลกจะถึงกาลวิบัติ พระนางจึงทรงพนันกับพระอิศวร โดยให้พญานาคขึงตนระหว่างต้นพุทราที่แม่น้ำ แล้วให้พญานาคแกว่งไกวตัวโดยพระอิศวรทรงยืนขาเดียวในลักษณะไขว่ห้าง เมื่อพญานาคไกวตัว เท้าพระอิศวรไม่ตกลงแสดงว่าโลกที่ทรงสร้างนั้นมั่นคงแข็งแรง พระอิศวรจึงทรงชนะพนัน
   
   ดังนั้นพิธีโล้ชิงช้าจึงเปรียบเสาชิงช้าเป็น "ต้นพุทรา" ช่วงระหว่างเสาคือ "แม่น้ำ" นาลิวันผู้โล้ชิงช้าคือ "พญานาค" โดยมีพระยายืนชิงช้านั่งไขว่ห้างอยู่บนไม้เบญจมาศ
   
   พิธีโล้ชิงช้าซึ่งเป็นส่วนหนึ่งของพระราชพิธีได้ยกเลิกไปในสมัยพระบาทสมเด็จพระปกเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 7 ปัจจุบันการประกอบพระราชพิธีนี้จะกระทำเป็นการภายในเทวสถานเท่านั้น

   

   

   Like ·  · Share
2. 

   9 hours ago

ในเวทีเปลี่ยนการศึกษาเพื่อเด็ก วันที่ 5 มีนาคม 2557 จัดโดยสมาคมสภาการศึกษาทางเลือก ร่วมกับสถาบันเพื่อการพัฒนาเด็กและครอบครัว มหาวิทยาลัยมหิดล   ผมนั่งฟังเด็กพูดบอกความในใจตรงๆ  หลังจากแสดงละครบอกเชิงศิลปะไปก่อนหน้านั้นแล้ว

แปลกมาก สาระเดียวกัน ตอนดูละครน้ำตาไหล   ตอนฟังรู้สึกเฉยๆ    วิธีนำเสนอก่อความสะเทือนใจแตกต่างกัน

ผมจดและบันทึกเสียง สรุปประเด็นครูที่เด็กไม่อยากได้ เอามา feedback ครูตรงๆ เพื่อเป็นการเรียนรู้ ว่าเด็กคิดอย่างไรต่อครู    ฟังแล้วผมรู้สึกว่าเด็กกลุ่มนี้เจ็บปวดกับการศึกษาที่เขาได้รับจากระบบ ในฐานะผู้ถูกกระทำ    แต่มีความสุข เมื่อเขาได้เป็นผู้กระทำ    เป็นความรู้สึกที่เกิดจากอคติของผมเองหรือเปล่าก็ไม่ทราบ

ต่อไปนี้เป็นครูที่เด็กไม่อยากได้

• ครูที่ใช้เด็กเป็นที่รองรับอารมณ์
• ครูที่ไม่อยากเป็นครู
• ครูที่ไม่รักเด็ก
• ครูที่ท่องวิชามาสอน   ไม่รู้จริง
• “ครูที่มาพ่นๆ    ไม่เอาใจใส่เด็ก”

ผมเพิ่มเติมคนที่ไม่ควรเป็นครู    หรือสังคมไม่ควรยอมรับคนเหล่านี้มาเป็นครู

• คนโกง  ไม่ซื่อสัตย์ ในเรื่องต่างๆ
• คนที่ไม่มีวินัยในตนเอง    ไม่มีความยับยั้งชั่งใจ    ซึ่งก็คือ ไม่มีวุฒิภาวะทางอารมณ์นั่นเอง
• คนที่มาเป็นครูเพื่อหวังเพียงผลประโยชน์ของตนเอง     ไม่สนใจการเรียนรู้ของศิษย์
• คนที่ไม่เป็น “บุคคลเรียนรู้” (Learning Person)    ทำงานเป็นทีมไม่เป็น   และอ่อนแอด้านทักษะแห่งศตวรรษที่ ๒๑ อื่นๆ ในระดับที่ไม่ควรมาเป็นครู
• ครูที่มีนิสัยขี้เกียจ     และหย่อนความรับผิดชอบ

วิจารณ์ พานิช

๒๐ มี.ค. ๕๗

บันทึกนี้เขียนที่ GotoKnow โดย Prof. Vicharn Panich

ปราชญ์?

อยากเขียนกลอนให้เก่งเป็นเพลงว่า
แล้วทำท่าเทียบกลอนสุนทรภู่
ผิดหรือชอบตอบไม่ได้ไม่ย้อนดู
ยังหลบอยู่ใต้ฝากะลาเดียว..

ถ้าปราชญ์แท้แต่ละคำต้องลำลึก
แทนรู้สึกสำนึกดีที่เด็ดเดี่ยว
อยู่กับโกงเกลือกกลั้วตัวเป็นเกลียว
เป็นปราชญ์เทียวปราชญ์แท้แค่ "ปาด"ไป

เป็นปราชญ์จริงยิ่งรู้เป็นครูเขา

ต้องรู้เท่าเข้าฝันนั้นมิได้

เพื่อตรวจชอบธรรมประจำใจ

จึงเชื่อได้ว่าปราชญ์ฉลาดแท้

เมื่อปราชญ์จริงอิงหลักอันหนักแน่น

เข้าถึงแก่นเกียรติก้องไม่ต้องแก้

เพื่อส่วนรวมร่วมรักจักดูแล

มิใช่แค่ครอบครัวตัวบุคคล

จะกล่าวหาว่าใครให้ตรวจสอบ

เขาประกอบกรรมดีมีเหตุผล

มอบชีวิตชิดช่วงเพื่อปวงชน

หากคิดกลก่นเขาไม่เข้าการณ์

ยังกล่นเกลื่อนเพื่อนโกงหลงว่าปราชญ์

จะช่วยชาติช่วยชนให้คนขาน

หรือเมามัวมั่วมาช่วยสามานย์

เหมือนเพลิงเผาเข้าผลาญทั้งบ้านเมือง

บันทึกนี้เขียนที่ GotoKnow โดย โสภณ เปียสนิท