ผมเคยเป็นผู้ก่อตั้งบริษัทและเป็นผู้บริหารระดับสูงของโรงแรมและบริษัทท่องเที่ยวหลายแห่ง มีประสบการณ์ในการบริหารจัดการด้านการเงินมากมาย ตั้งแต่การระดมทุน การบริหารเงิน โดยเฉพาะ Cash flow ของบริษัท การซื้อหุ้น การขายหุ้น การเลือกใช้ธนาคาร การเปิด /ปิด บัญชีของบริษัท นอกจากนี้ยังมีเรื่องอื่นๆอีกมากมาย
การทำธุรกิจในวันนี้ไม่ว่าเล็ก กลาง หรือใหญ่ จะต้องมีพื้นฐานความรู้เรื่องการบริหารจัดการด้านการเงิน การเงินในส่วนของเจ้าของธุรกิจ การเงินในส่วนของหุ้นส่วน การเงินในส่วนของผู้บริหาร ฯลฯ
นับเป็นโอกาสอันดีที่ผมได้ร่วมเป็นหนึ่งในผู้เขียนบทความคอลัมน์นี้ เพราะผมจะได้ถ่ายทอดประสบการณ์จากเรื่องจริงให้ท่านได้ศึกษาเป็นบทเรียน..เป็นกรณีศึกษา
กรณีศึกษา บริษัท Promotion Travel
บริษัท Promotion Travel เป็นบริษัทร่วมทุนของนักธุรกิจ ข้าราชการ และ ผู้บริหารองค์กรระดับชาติ ทุนจดทะเบียน 3 แสน บาท ผู้ถือหุ้นชำระเงินเต็ม 100 % เปิดให้บริการขายตั๋วเครื่องบิน และให้บริการจัดนำเที่ยวในประเทศและต่างประเทศ เช่าพื้นที่ในร้านขายโคมไฟฟ้า บนถนนสุขุมวิทย์ เป็นสำนักงาน เปิดบริษัทครั้งแรกมีพนักงานรวมทั้งผม 5 คน ไม่ได้จ้างพนักงานบัญชีโดยตรง ทำการลงบัญชีแบบรับมาจ่ายไป ไม่มีใครเข้าใจเรื่องระบบบัญชี เปิดบัญชีธนาคารสองบัญชี เป็นบัญชีเข้าหนึ่งบัญชีและบัญชีจ่ายอีกหนึ่งบัญชี หุ้นส่วนที่เป็นผู้ให้เช่าสถานที่ เป็นผู้เซ็นต์เช็คร่วมกับผม บริษัทเจริญรุ่งเรื่องและมียอดรายรับสูงมาก เพียงหกเดือนมีเงินสดหมุนเวียนมากกว่า 3 ล้านบาท รายได้ส่วนมากมาจากค่านายหน้าจากการขายตั๋วเครื่องบิน ประมาณ 5% เมื่อหักค่าใช้จ่ายแล้วก็ไม่เหลือกำไรเท่าใด เมื่อมีลูกค้ามากขึ้นก็ต้องเพิ่มพนักงาน ทำให้สำนักงานที่แบ่งเช่าเล็กไป จึงได้ย้ายสำนักงานไปอยู่ที่ ตึกอื้อจือเหลียง งานเข้ามาก และขยายตัวแบบก้าวกระโดด ทั้งด้านการขายตั๋วเครื่องบินและบริการนำเที่ยว เนื่องจากผมไม่มีความรู้เรื่องการบริหารเงิน จึงไม่มีการทำแผนด้านการเงิน เงินสดหมุนเวียนจำนวนมากไม่ได้นำไปใช้ประโยชน์ ผู้จัดการธนาคารแนะให้ทำ OD ก็ไม่ทำเพราะเข้าใจว่าถ้าบัญชีเป็นตัวดำแสดงว่ามีฐานะการเงินมั่นคง เรื่องอะไรต้องไปเปิดบัญชี OD
จุดเบี่ยงเบนเริ่มเมื่อผมได้รับเช็คเด้งจากลูกค้าประจำรายหนึ่งเป็นจำนวน 3 แสนบาท และลูกค้ารายนั้นถูกจับอยู่ที่ต่างประเทศ ด้วยความไม่รู้ด้านการเงิน จึงทำให้กลัวและคิดแบบตรงๆว่า บริษัทจดทะเบียน 3 แสนบาท และไม่สามารถเก็บเงินจากลูกหนี้ 3 แสนบาท กำไรสะสมก็มีไม่ถึง 3 แสนบาท และเมื่อถึงกำหนดจะต้องจ่ายค่าตั๋วเครื่องบินของลูกค้าจำนวน 3 แสนบาทจะเอาเงินมาจากไหน ทั้งๆที่ขณะนั้นมีเงินสดหมุนเวียนอยู่เป็นจำนวนมาก ทำให้ตัดสินใจทำงานที่เสี่ยง เพื่อหวังว่างานใหม่สามารถทำกำไรได้มาก เพื่อนำมาทดแทนกับหนี้สูญ
พบเรือขนสินค้าดัดแปลงเป็นเรื่อท่องเที่ยว ที่เจ้าของเรือจอดทิ้งไว้เฉยๆ จึงได้นำเสนอโครงการท่องเที่ยวทางเรือล่องแม่น้ำเจ้าพระยา เป็นประจำทุกวัน ตั้งแต่เวลา 18.00-22.00 น กับเจ้าของเรือ โดยใช้เรือดังกล่าว ทางเจ้าของเรือดูแลจัดการเรื่องการเดินเรือ ส่วนบริษัทโปรโมชั่น ดูแลเรื่องการจัดการบริการทั้งหมด รับผิดชอบค่าใช้จ่ายพนักงานบริการบนเรือ ค่าจ้างนักดนตรี ค่าการตลาด โดยทางเจ้าของเรือได้ส่วนแบ่งจากการหักค่าใช้จ่ายโดยตรง 60% และทางบริษัทโปรโมชั่นทราเวิล ได้ส่วนแบ่ง 40% ที่เหลือ เรือจุผู้โดยสารได้ 350 คน ต้นทุนอยู่ที่ 80 คน การเปิดโครงการยิ่งใหญ่มาก เป็นโปรแกรมท่องเที่ยวที่ได้รับความนิยมมาก ออกเดินทางจากท่าเรือที่เป็นที่ตั้งของโรงแรมแม่น้ำปัจจุบัน ลงใต้ผ่านคลองเตยไปจนถึงปากน้ำ ระหว่างทางชมวิวสองฝั่งแม่น้ำเจ้าพระยา ชมพระอาทิตย์ตก ฟังเพลงจากวงดนตรีที่ชั้นดาดฟ้าของเรือ ประมาณ 19.00 น รับประทานอาหารค่ำและชมการแสดงรำไทยจากนักศึกษาวิทยาลัยนาถศิลป์ ที่ชั้นสอง 20.00 น ลงเต้นรำและฟังเพลงบรรยากาศ night club ชั้นใต้ท้องเรือจนเรือเทียบท่าเวลาประมาณ 22.00 น
โปรแกรมท่องเที่ยวดังกล่าวโด่งดังมากเป็นที่สนใจของคนไทยและนักท่องเที่ยวต่างชาติ เนื่องจากเราเปิดให้บริการทุกวัน ไม่มีวันหยุด จุดคุ้มทุนอยู่ที่ 80 คน บางวันเรามีผู้โดยสารไม่ถึง 80 คนเราก็ขาดทุน ส่วนมากจะได้ผู้โดยสารเต็มในวันศุกร์และวันเสาร์ พนักงานหลักเป็นพนักงานเก่าทั้งหมด มีการจ้างเพิ่มในส่วนของพนักงานบริการอาหารและเครื่องดื่ม นักดนตรีและนักแสดง พนักงานทุกคนทำงานด้วยใจรัก ช่วงเช้าทำงานในสำนักงาน ช่วงเย็นให้บริการในเรือ ทำให้การขายตั๋วเครื่องบินและการจัดนำเที่ยวอื่นๆต้องลดลง ธุรกิจใหญ่โตและต้องใช้เงินทุนสูง แต่เราไม่มีการเพิ่มทุน ใช้เงินหมุนเวียนที่ได้จากการขายตั๋วเครื่องบินมาใช้จ่ายในการจ้างนักดนตรีและนักแสดง เมื่อโปรแกรมท่องเที่ยวเป็นที่รู้จักและกำลังจะไปได้สวย เจ้าของเรือก็ไม่ปฏิบัติตามสัญญา นำเรือไปให้คนอื่นเช่าและสวมรอยโปรแกรมของเรา เจ้าของเรือเอาค่าเช่าเรือคนเดียว แต่เราต้องเสียค่าจ้างนักดนตรีและนักร้อง ตลอดจนนักแสดง และแถมเสียชื่อสียงเพราะลูกค้าที่เคยไปกับเราได้แนะนำลูกค้าอื่นไปเที่ยวกับเราแต่กลับไปเจอการสวมรอยจากคนอื่น ทำตามเวลาของเราใช้เรือลำเดียวกับเรา แต่โปรแกมในเรือเป็นโปรแกรมโชว์ลามกและเล่นการพนันแทน ครั้งแรกที่เจ้าของเรือนำไปให้คนอื่นเช่าอ้างว่าอยากเห็นว่าเขาทำอย่างไร และให้ผมลงไปดู ก็ได้ถ่ายรูปมาให้เจ้าของดู เป็นการโชว์ลามก และเล่นพนัน เมื่อเจ้าของเรือเห็นรูปก็บอกว่าไม่ให้เช่าอีกแล้ว แต่ที่ไหนได้อีกอาทิตย์เดียวเจ้าของเรือได้ตกลงให้เขาเช่าทุกวัน ศุกร์ เสาร์ อาทิตย์ เป็นเวลา 3 เดือน และจะให้เรือผมในวันที่เหลือซึ่งเป็นวันที่คนน้อย
ผมได้นำเรื่องการฟ้องร้องปรึกษาคุณอาซึ่งเป็นหัวหน้าผู้พิพากษา และท่านแนะนำว่าโอกาสชนะยากเพราะเป็นความแพร่ง ใช้เวลานาน และเราไม่มีเงิน จึงให้เลิกไป ผมจึงได้เลิกรายการทัวร์ดังกล่าว และหันมาพิจารณาเรื่องการขายตั๋วเครื่องบินอย่างเดิม แต่เนื่องจากตลอดเวลาที่เราทำเรื่องเรือ ทุกคนได้ทุ่มไปที่เรือทั้งหมดจึงทำให้ไม่ได้ให้ความสำคัญกับเรื่องตั๋วเครื่องบิน จึงทำให้ยอดขายลดลง เงินหมุนเวียนก็นำไปใช้เรื่องเรือทั้งหมด จึงทำให้ขาดเงินหมุนเวียน วันๆต้องวิ่งหาเงินมาใช้หนี้ และสิ้นเดือน ก็ต้องวิ่งหาเงินมาจ่ายเงินเดือนลูกน้อง ระหว่างที่มีปัญหา หุ้นส่วนที่ดีก็ให้กำลังใจและช่วยเหลือเต็มที่ แต่ก็มีหุ้นส่วนบางคนที่เอาเปรียบ และขอถอนหุ้นคืน ซึ่งผมก็คืนไปเต็มตามจำนวนหุ้นของเขา ความจริงถ้าผมเข้าใจในการทำธุรกิจและรู้วิธีบริหารการเงิน ผมคงไม่ทำอย่างนั้น ผมควรจะเพิ่มทุนเพื่อใช้ในการบริหารบริษัท แต่ผมกลับไปหาคนมาเข้าหุ้นใหม่เพื่อนำเงินจากผู้ถือหุ้นใหม่ไปซื้อหุ้นของหุ้นส่วนเก่าที่ต้องการจะถอนหุ้น มีหุ้นส่วนหลายคนที่ทำเป็นอาสามาช่วยบริหารงาน รับเงินเดือนสูงๆแต่ไม่ทำอะไรเลย หลังจากนั้นก็ถอนหุ้นออกไป แต่ก็มีหุ้นส่วนใหม่ที่ดีเข้ามาช่วยผมทั้งด้านการเงิน และช่วยให้คำปรึกษาต่างๆ
ช่วงนั้นเป็นช่วงที่ผมได้เห็นนิสัยคนอย่างชัดเจน หุ้นส่วนที่ดีให้ความช่วยเหลือก็มีมากแต่ก็มีหลายคนที่เอาเปรียบ เห็นแก่ได้ เข้ามาเป็นหุ้นส่วนและกินเงินเดือน พอบริษัทมีปัญหาก็ขอถอนหุ้นออกไป แถมมีถึงสองคน ที่ผมช่วยเหลือมาตลอด หักหลังผม ไปยุให้ลูกค้าฟ้องร้องผมข้อหาฉ้อโกง ทั้งๆที่ผมไม่ได้เป็นอย่างนั้น ผมสู้คดีและแจ้งให้ผู้พิพากษารับทราบข้อเท็จจริง ในที่สุดผู้พิพากษาไกล่เกลี่ยให้ถอนฟ้องและให้ผมนำเงินที่ประกันตัวซึ่งมากกว่าจำนวนเงินที่เขาฟ้องผมใช้คืนเขาไป สำหรับลูกน้องผมดีทุกคนต่างช่วยกันทำงานโดยไม่เห็นแก่ความเหน็ดเหนื่อย ช่วงหลังๆบริษัทติดขัดด้านการเงิน และมีพนักงานบางคนขอทำงานโดยไม่รับเงินเดือน ในที่สุดผมเห็นว่าไปไม่ไหว จึงได้ตัดสินใจปิดบริษัท และผมต้องหาเงินเป็นจำนวนมากกว่าทุนจดทะเบียนบริษัท เพื่อนำไปใช้หนี้ เจ้าหนี้บางคนก็ยกหนี้ให้ มีอยู่บริษัทหนึ่งที่ให้ผมไปทำงานเป็นผู้จัดการเพื่อใช้หนี้ บทเรียนที่ได้ทำให้ผมไม่เคยคิดที่จะเป็นเจ้าของบริษัทอีกเลย เพราะรู้ว่าตัวเองและครอบครัวไม่ใช่พ่อค้า เราไม่มีเงินทองและทรัพย์สินมากพอที่จะทำธุรกิจ การทำธุรกิจต้องมีสายป่านที่ยาวพอ ผมพอใจที่จะเป็นผู้บริหารมากกว่าเป็นเจ้าของบริษัท
เสียดายเวลาและโอกาสในชั่วนั้น ผมได้พบคนดีๆที่ช่วยกันลงหุ้นเปิดบริษัทให้ผม ผมได้ลูกน้องดีๆที่ทำงานกับผมด้วยความซื่อสัตย์ ผมขาดประสบการณ์ในการบริหารธุรกิจ ไม่มีความรู้ในการบริหารจัดการด้านการเงิน ช่วงนั้นเป็นช่วงที่ผมได้พบทั้งส่วนที่ดีที่สุดในชีวิต และก็เป็นช่วงที่ได้พบกับความทุกข์ที่สุดในชีวิตเช่นกัน ถูกคนหักหลัง ถูกคนเอาเปรียบ ถูกฟ้องร้องขึ้นโรงขึ้นศาล จากผู้ที่รับเงินเดือน เป็นผู้ที่ต้องหาเงินจ่ายลูกน้อง เป็นประสบการณ์ที่ทำให้ผมเข้าใจหัวใจของเจ้าของธุรกิจ และความยากลำบากในการประกอบธุรกิจให้ประสบผลสำเร็จ ผู้ประกอบการธุรกิจบริการส่วนมากเป็นผู้ประกอบการ SMEs หรือ MSEs ไม่มีการทำแผนธุรกิจ มักจะทำธุรกิจตามกระแส ไม่มีความเป็นมืออาชีพ ขาดการวางแผนการเงินที่สอดคล้องกับการทำธุรกิจ จึงมีโอกาสประสบความสำเร็จน้อยมาก จึงขอฝากกรณีศึกษาไว้ให้ท่านที่กำลังคิดจะเป็นผู้ประกอบการรายใหม่ได้ไตร่ตรองให้รอบครอบและเตรียมความพร้อมโดยการทำแผนธุรกิจให้ครบถ้วนโดยเฉพาะแผนการเงิน
สรุป ก่อนทำธุรกิจต้องมีการทำแผนธุรกิจที่ชัดเจน และต้องหาเงินลงทุนให้เพียงพอ ไม่ใช่มีเงินแค่ให้เปิดทำธุรกิจได้ หลังจากนั้นไปหาเอาข้างหน้า กรณีที่มีหุ้นส่วนหลายคนและไม่มีใครเป็นหุ้นใหญ่ ผู้ที่เป็นกรรมการผู้จัดการจะต้องหาแหล่งเงินทุนสำรองให้ได้เพราะถ้าไม่มีแหล่งเงินทุนสำรอง เมื่อบริษัทเกิดติดขัดเรื่องเงินหมุนเวียน ปัญหาจะตกอยู่ที่กรรมการผู้จัดการ แผนการเงินต้องสอดคล้องกับแผนการตลาด มีที่มาของแหล่งเงินทุนและจำนวนเงินทุนที่ชัดเจน แยกเงินส่วนของการลงทุน และเงินส่วนที่ใช้ในการบริหารจัดการ ออกจากัน เมื่อขยายธุรกิจจะต้องคำนึงถึงแผนการเงินควบคู่ไปด้วยกันเสมอ
ม.ล.ชาญโชติ ชมพูนุท
5 กรกฎาคม 2556
